4 zagrożenia związane z dziedziczeniem

Autor: Rafał Witkowski

Bycie spadkobiercą może łączyć się nie tylko z korzyściami, lecz także z poważnymi problemami. Zanim zdecydujemy się na przyjęcie lub odrzucenie spadku powinniśmy dokładnie przeanalizować zagrożenia jakie mogą się z tym wiązać. Świadomość nie tylko naszych praw, ale również obowiązków, może uchronić nas przed przykrymi następstwami zbyt pochopnej decyzji dotyczącej dziedziczenia.

Długi spadkowe

Z chwilą śmierci spadkodawcy na spadkobiercę nie przechodzą wyłącznie prawa ale również obowiązki spadkowe, do których w pierwszej kolejności należy zaliczyć długi. Zdarzają się sytuacje, w których zobowiązania przewyższają znacznie wartość majątku, nabytego przez dziedziczenie. W takim wypadku należy pamiętać, że najprawdopodobniej wierzyciele zapukają do drzwi spadkobiercy, żądając spłaty zadłużenia. Jeżeli zatem zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że spadek jest obciążony długami które przekraczają jego wartość czynną, najlepszym rozwiązaniem jest jego odrzucenie. Należy jednak pamiętać, że termin na dokonanie takiej czynności wynosi sześć miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. W przypadku uchybienia temu terminowi dochodzi do przyjęcia spadku z tzw. dobrodziejstwem inwentarza, co oznacza, że spadkobierca co prawda będzie odpowiadał za długi spadkowe, ale tylko do wysokości wartości czynnej spadku. Oznacza to, że wierzyciele będą mogli dochodzić od spadkobierców swoich wierzytelności, ale wysokość roszczeń będzie ograniczona wyłącznie do wartości majątku spadkodawcy – wierzyciele nie będą mogli sięgnąć do majątku osobistego spadkobiercy.

Odrzucenie spadku przez małoletniego

Majątek dziecka do 18 roku życia pozostaje pod zarządem rodziców. Nie mogą jednak oni dokonywać bez zgody sądu rodzinnego czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu. Zgodnie z jednolitym poglądem orzecznictwa, taką czynnością jest decyzja o odrzuceniu spadku. Oznacza to, że w sytuacji, w której małoletnie dziecko miałoby dziedziczyć spadek (np. wskutek odrzucenia go przez rodziców), a byłby on obciążony poważnymi długami, konieczne byłoby uzyskanie najpierw orzeczenia sądu rodzinnego, które zezwalałoby rodzicom na taką decyzję. Bardzo ważne jest w tym wypadku szybkie działanie, gdyż część sądów stoi na stanowisku, że nieuzyskanie orzeczenia w terminie przewidzianym do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku, uniemożliwia jego dokonanie. W ostatnim czasie jednak Sąd Najwyższy uznał, że wspomniany termin ulega zawieszeniu na czas postępowania przed sądem rodzinnym.

Podatek od spadków i darowizn

Dziedziczenie podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Obowiązek podatkowy powstaje z momentem przyjęcia spadku, co jest równoznaczne złożeniu odpowiedniego oświadczenia lub jego niezłożeniu w terminie sześciu miesięcy od dnia dowiedzenia się o tytule powołania do spadku. Podstawą opodatkowania stanowi wartość nabytych praw majątkowych po potrąceniu długów i ciężarów (tzw. czysta wartość). Oznacza to, że jeżeli nabywamy spadek, które obejmuje także długi, podatek płacony jest jedynie od tego, co zostaje spadkobiercy po odliczeniu wszystkich długów. Ustawa o podatku od spadku i darowizn przewiduje jednak zwolnienie od opodatkowania, które dotyczy małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwa, ojczyma i macochę. Warunkiem zastosowania zwolnienia jest zgłoszenie nabycia spadku właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku lub od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia. Obowiązek zgłoszenia nie dotyczy przypadków, gdy czysta wartość spadku nie przekracza 9.637 zł.

Roszczenia o zachowek

W przypadku dziedziczenia testamentowego, jeżeli zstępni, małżonek lub rodzice spadkodawcy nie otrzymali w drodze powołania do spadku, zapisu lub darowizny dokonanej za życia, co najmniej połowy wartości udziału w spadku (a w przypadku małoletnich lub trwale niezdolnych do pracy – dwóch trzecich udziału), który przypadłby im w przypadku dziedziczenia ustawowego, mogą oni żądać od spadkobiercy zapłaty sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku lub jego uzupełnienia. Dla spadkobiercy zagrożeniem jest tutaj fakt, że jeżeli odziedziczył przedmioty majątkowe, które są trudne do zbycia, to i tak będzie musiał zaspokoić roszczenia uprawnionych z własnych środków.

Jak się uchronić przed „złymi spadkami” ?

Podstawową sprawą przy podejmowaniu decyzji związanej z przyjęciem lub odrzuceniem spadku jest dokładna analiza tego, co wchodzi w skład spadku. Nie chodzi przy tym wyłącznie o dziedziczone prawa majątkowe ale także długi. Jest to istotne nie tylko pod kątem odpowiedzialności wobec wierzycieli spadkodawcy, ale także z perspektywy obowiązków prawno-podatkowych i ewentualnych roszczeń osób uprawnionych do zachowku. Rzetelna inspekcja schedy spadkowej, a także szybkie podejmowanie odpowiednich działań może nas uchronić przed nieprzyjemnymi skutkami dziedziczenia tzw. „złych spadków”.

Autor artykułu Artykuł został przygotowany przez firmę Kancelaria Prawna MHS świadczącej usługi prawne dla firm i osób prywatnych na terenie Rzeszowa, Tarnobrzegu, Krakowa oraz Andrychowa.